Биллиилээх государственнай, политическай уонна
общественнай деятель, биллиилээх суруйааччы, драматург
Василий Андреевич ПРОТОДЬЯКОНОВ – Кулантай
(14.11.1912-04.05.1993 сс.)
1941 бэс ыйыттан БСК (б)П чилиэнэ. БСК (б)П Дьокуускайдааҕы обко-
мун бюротун чилиэнэ, Партия обкомун бюротун чилиэнэ.
ССРС Үрдүкү Сэбиэтин 2-3-с ыҥырыытын депутата, Саха АССР
Үрдүкү Сэбиэтин 2-3-с ыҥырыытын депутата.
Ленин, Үлэ Кыһыл Знамята уонна Бочуот Знага уордьаннар кавалерда-
ра.
П.А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата,
РСФСР уонна САССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Дьокуускай куорат
уонна Уус-Алдан оройуонун бочуоттаах олохтооҕо.
1947–1949 сс. – Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэ-
дээтэлэ.
1941–1947 сс. – Саха АССР үбүн народнай комиссарынан, миниистиринэн үлэлээбитэ.
1948–1950 сс. – Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ.
1951–1953 сс. – Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.
1953–1958 сс. – Саха суруйааччыларын Сойууһун салайааччыта.
Айар үлэтэ 1931 с. саҕаламмыта, ити дьыл «Үөрэххэ барааччы ырыата» диэн хоһооно бэчээт-
тэммитэ.
1969 с. П.А. Ойуунускай аатынан Государственнай литературнай музейы төрүттээччи,
бастакы дириэктэр.
1993 с. Чараҥҥа Кулантай аатынан Литературнай музей-комплекс балаҕан ыйын 12 күнүгэр
аһыллыбыта.
1996 сылтан Майаҕас орто оскуолата кини аатын сүгэр.
Хоро нэһилиэгин Майаҕас бөһүөлэгэр В.А. Протодьяконов – Кулантай аатынан уулусса олох-
томмута.
З.В. МИГАЛКИНА, Д.И. ПУХОВ
«Кулантай - Василий Протодьяконов» кинигэттэн, 2008 с.
Норуот сүгүрүйэр киһитэ
В.А. Протодьяконов – Кулантай Хоро нэһилиэгэр дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ.
Оҕо сааһыгар төгүрүк тулаайах хаалбыта. 1931 с. Василий Андреевич Мүрү 7 кылаастаах
оскуолатын бүтэрэн баран, Дьокуускайга үөрэнэ киирбитэ. Кини үп техникумун кыһыл
дипломунан бүтэрэр.
Москватааҕы финансовай институту кэтэхтэн үөрэнэн, эмиэ кыһыл дипломнаах бүтэрбитэ.
Өрөспүүбүлүкэ үбүн наркомугар үлэҕэ киирбитэ. Кини дьоҕус дуоһунастан саҕалаан баран
үүнэн, үрдээн үп наркомун миниистирин курдук олус эппиэттээх, киэҥ далааһыннаах үлэҕэ
таһаарыылаахтык өр сылларга үлэлээбитэ.
Кини Саха АССР үбүн министиэристибэтин салайан олорор кэмнэригэр, ССРС үбүн
министиэристибэтэ социалистическай куоталаһыыны дойду үрдүнэн киэҥник ыытара.
Бүтүн Сойуустааҕы куоталаһыыларга Саха АССР үбүн наркома уон төгүл кыайыылааҕынан
тахсыбыта.
147
Василий Андреевич сахатын сирин дьиҥнээх патриотун быһыытынан билии, үөрэх кэҥии-
ригэр, наука кэскиллээхтик сайдарыгар ис сүрэҕиттэн кыһаллара, болҕомтотун уурара.
Ол иһин 1947 с. үп миниистиринэн үлэлии олорон биһиги республикабытыгар ССРС НА
СО филиалын базата тэриллэригэр дьиэ-уот наада буолбутугар, бэйэтэ тылланан, сүүстэн
тахса үлэһиттээх министиэристибэтин финансовай техникум уопсай дьиэтигэр көһөрөн,
хонтуоратын туран биэрбитэ.
Бу оччолорго, билигин да мээнэ миниистир оҥорбот хорсун,
дьоһуннаах хардыыта этэ. Онуоха министиэристибэ үлэтэ-хамнаһа мэһэйдэппэтэҕэ, ханнык
да хоромньу таһаарыллыбатаҕа. Сотору буолан баран Василий Андреевич ССРС үбүн
миниистирэ Зверевтэн оччолорго Дьокуускайга суох таас архитектуралаах, үс мэндиэмэннээх
үп министиэ- ристибэтин таас дьиэтин туттарары ситиспитэ.
1948 с. Василий Андреевич Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн
талыллыбыта. Баччаларга биһиги государствобыт Аҕа дойду улуу сэриитин кэнниттэн
улаханнык алдьаммыт, айгыраабыт кэмэ этэ. Дьэ, маннык күҥҥэ-дьылга үлэлээн, Василий
Андреевич салайар-
тэрийэр үлэҕэ ыарахаттартан чаҕыйбакка, норуотум туһа диэн хорсуннук
турууласпыт, киэҥ үлэни ыыппыт киһи буолар. Кини республикабыт инники кэскилин туһугар
элбэҕи, үйэлээҕи оҥорбута.
1952 с. кулун тутарга ССРС Үрдүкү Сэбиэтин сессиятыгар Василий Андреевич депутат
быһыытынан туруорсан, республикаҕа тутуу туруга олус мөлтөҕүн ыйан, дакаастаан туран,
государственнай бюджеты таһынан эбии бөдөҥ сууманы көрдөрөн ылбыта. Тутуу саха
тыатын оройуоннарыгар биллэрдик тэтимирбитэ. Эмиэ ити сыл Кремль дыбарыаһын үрдүкү
трибунатыттан Саха Республикатыгар үрдүк квалификациялаах кадырдары иитэр-бэлэмниир
кыһаны – Саха государственнай университетын аһан, олохтоох ыччаттартан инженердэри,
геологтары, врачтары, наука үлэһиттэрин, тыа хаһаайыстыбатын специалистарын уо.д.а.
бэлэмниир наадатын ылыннарыылаахтык туруорсан тыл эппитэ. Итинтэн салгыы кини
саха бырабыыталыстыбыта ССРС үрдүк үөрэҕин миниистирэ Елютины кытта «Саха
государственнай университетын аһыы туһунан» ССРС бырабыыталыстыбатын Уурааҕын
бырайыагын оҥорон, ССРС Госпланыгар киллэрэри ситиспитэ. Саҥа тэриллиэхтээх СГУ
преподавательскай кадырдарын сүүмэрдээһиҥҥэ
эмиэ быһаччы кыттыбыта.
Василий Андреевиһы Саха сирин үлэһиттэрэ ССРС уонна Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтигэр
икки төгүл депутатынан быыбардаабыттар. Ол норуотун үрдүк итэҕэлин кини ис сүрэҕиттэн
ылынан, чиэстээхтик толорбута. Кини норуотун кыһалҕатын кыһалҕа оҥостон, иҥнэн-толлон
турар диэни билбэккэ, туһааннаах боппуруостарын тиһэҕэр тиийэ туруорсар дьиҥнээх депутат
быһыытынан бэйэтин көрдөрбүтэ. Эҥкилэ суох чиэһинэй, киэҥ далааһыннаах салайааччы
буоларын көрдөрбүтүн иһин, Василий Андреевич государство элбэх үрдүкү уордьаннарынан,
мэтээллэринэн наҕараадалаабыта, Россия уонна Саха сирин культураларын үтүөлээх үлэһитэ
диэн бочуоттаах аат иҥэриллибитэ.
Василий Андреевич бу наҕараадалара, бочуоттаах аата-суола төрөөбүт норуотун махталын
быһыытынан сыаналанар.
Иннокентий СЕМЕНОВ,
суруйааччы, 2008 с.